همه چیز درباره شکاف کام و لب

شاید چهره آشنای کودکانی را به خاطر بیاورید که روی لبشان، آثار بخیه برجای مانده از یک جراحی، شما را به یاد واژه "لب شکری" می اندازد. شکاف های لب و کام ممکن است یک طرفه و یا دو طرفه باشد. شکاف های لب و کام جزء بیماری های مادرزادی است که نوزاد هنگام تولد آن را به همراه دارد. درزهای ناحیه لب و کام در اوایل دوران جنینی بسته می شوند. درز لب در هفته 5 یا 6 پس از لقاح و در ناحیه کام در هفته 10 جنینی بسته می شود. اختلال در بسته شدن این درزها در این زمان، به شکاف های لب و کام منجر می شود. از هر هزار کودک آسیایی یک نفر با شکاف لب و کام متولد می شود و زنان بیش از مردان به آن دچار می شوند.

علت چیست؟

علت های ایجاد شکاف های لب و کام به خوبی شناخته نشده اند. پژوهش ها نشان می دهد که مجموعه ای از عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند موثر باشند. از جمله عوامل محیطی می توان به مصرف بعضی داروها در حاملگی، عفونت ها، بیماری ها و مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری و کمبود فولیک اسید اشاره کرد. در حدود 13 درصد از موارد، کودکانی که با شکاف های لب و کام متولد می شوند، دارای نواقص مادرزادی دیگری نیز هستند، بنابراین باید کاملا توسط پزشک متخصص اطفال معاینه شوند. شکاف های لب می توانند از یک شیار کوچک تا یک بریدگی کامل از لب بالا تا سوراخ های بینی متغیر باشند. شکاف های کام نیز ممکن است تنها در ناحیه کام نرم و زبان کوچک محدود شود و یا به ناحیه کام سخت و سقف دهان ادامه یابد. شکاف ها ممکن است در هر دو سمت لب یا کام دیده شود. شکاف های لب و کام می تواند در زمینه های مختلفی، ایجاد اختلال و مشکل بکند. این مشکلات بسته به شدت و نوع شکاف متفاوت است. در مجموع برای بهبود وضعیت و درمان کودکان مبتلا به شکاف، تیمی پزشکی متشکل از پزشک اطفال، جراح پلاستیک، دندان پزشک، گوش و حلق و بینی، گفتار درمان، شنوایی سنج و روانشناس فعالیت خواهد کرد. تغذیه، مشکلات گوش، دهان و دندان و تکلم از جمله مسائل شایع کودکان دارای شکاف لب و کام است.

تغذیه: شکاف لب مشکل چندانی در تغذیه نوزادان ایجاد نمی کند. اما شکاف هایی که در سقف دهان وجود دارد باعث می شود که کودک نتواند به خوبی از سینه مادر یا پستانک، شیر بمکد. برای مکیدن، نیاز است که در ناحیه دهان، خلاء ایجاد شود و شکاف های ناحیه کام امکان ایجاد خلاء را به نوزاد نخواهد داد. کودکان دارای شکاف کام ممکن است هنگام شیر خوردن، عق بزنند شیر در گلویشان بیفتد و یا از بینی شان بیرون بزند. بعضی پزشکان استفاده از یک صفحه پلاستیکی را توصیه می کنند که به تغذیه راحت تر کودک کمک می کند. این صفحه پلاستیکی که به مسدود کننده معروف است هنگام شیر خوردن نوزاد در ناحیه سقف دهان او قرار می گیرد و با مسدود کردن شکاف، به راحت تر شیر خوردن او کمک می کند.

مشکلات گوش: کودکان مبتلا به شکاف کام، استعداد زیادی برای ابتلا به بیماری های گوش میانی دارند. در این کودکان، ساخت مایع گوش میانی دچار اختلال می شود و به دنبال آن نواقص شنوایی، عفونت ها، تب و گوش درد، شایع است. این مشکلات قابل درمان اند و دائمی نخواهد بود، اما اگر دیر به آنها رسیدگی شود ممکن است به کری دائم و یا اختلالات کلامی منجر شود. تمام کودکان مبتلا به شکاف کام باید بین 3 تا 6 ماهگی توسط متخصص گوش و حلق و بینی معاینه شوند و در صورت نیاز برای درمان مشکلات ناحیه گوش آنها اقدام شود.

مشکلات تکلم: تنها در گروهی از مبتلایان به شکاف کام ممکن است مشکلات کلامی اتفاق بیفتد. این کودکان ممکن است دیرتر حرف بزنند و یا تو دماغی صحبت کنند، اما با ترمیم شکاف کام این مشکلات برطرف خواهد شد. گاهی اوقات بهره گرفتن از گفتار درمانی نیز لازم است.

مشکلات دندانی: اگر شکاف به ناحیه لثه ها گسترش یابد، می تواند منجر به اختلالات دندانی شود که از این جمله می توان به بدشکلی، جا به جایی و یا حذف جوانه دندان های شیری یا دائمی اشاره کرد. امروزه این مشکلات به کمک جراحی و درمان های ارتودنسی به راحتی قابل کنترل است.

پیشگیری ممکن اسـت؟

از آنجا که علت های ایجاد این شکاف ها کاملا شناخته شده نیست، راه های پیشگیری نیز محدود است، اما بر اساس پژوهش ها استفاده از مولتی ویتامین ها و اسیدفولیک در ماه های قبل از بارداری و همچنین طی دو ماه اول بارداری در پیشگیری بسیار موثر است. همچنین زنانی که تصمیم به حاملگی دارند باید از مصرف الکل بپرهیزند.

بهترین وقت درمان

در اغلب موارد، جراحی، درمان انتخابی شکاف های لب و کام است، اما زمان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد. اغلب جراحان معتقدند که شکاف لب باید در 3 ماهگی و شکاف کام بین 9 تا 18 ماهگی به کمک جراحی بسته شود. مراحل جراحی های لازم دیگر، با رشد کودک و در سنین بالاتر قابل اجراست.

توصیه هایی به والدین نگران

از پرستاران بیمارستان بخواهید تا درهنگام مرخص شدن نوزادتان، سر شیشه های مخصوص را به شما معرفی کنند. شما هم از داروخانه ها انواع سرشیشه های مخصوص تغذیه نوزادان، با شکاف کام را تهیه کرده و گونه های مختلف آن را برای فرزندتان امتحان کنید. مطمئن باشید که یکی از این سرشیشه ها برای کودک شما مناسب است. برای نرم تر شدن آنها می توانید چندین بار به مدت طولانی آنها را بجوشانید.

شیر خوردن کودکان مبتلا به شکاف کام، به خصوص در روزهای اول، ممکن است بسیار طولانی شود و اغلب آنها ممکن است تا یک ساعت و نیم برای شیر خوردن در هر وعده زمان لازم داشته باشند. راه حلی جز صبر وجود ندارد. آرامش خود را از دست ندهید و به این نکته فکر کنید که شیر خوردن طولانی نوزادتان باعث می شود، شما و او زمان طولانی تری را در کنار هم بوده و رابطه عاطفی قوی تری را برقرار کنید.

کودکانی که شکاف کام دارند، هنگام شیر خوردن خیلی زود خسته شده و به خواب می روند، بنابراین در هر وعده مقدار کمتری شیر می خورند. لازم است تعداد دفعات شیر خوردن آنها بیشتر شود.

برای این نوزادان شیر خوردن دروضعیت عمودی آسان تر است و از وارد شدن شیر به بینی آنها جلوگیری می کند. کودک را به حالت نیمه نشسته درآغوش خود قرار داده و به او شیر بدهید.

اگر شیر از بینی نوزادتان بیرون زد دستپاچه نشوید و بینی او را به آرامی تمیز کنید. به نظر نمی آید که بیرون زدن شیر از بینی این گونه نوزادان آنها را اذیت کند پس نگذارید این مسئله بر شما هم تاثیر منفی بگذارد.

اگر نوزاد مبتلا به شکافتان شیشه را رد می کند و شیر نمی خورد، قبل از همه چیز تمرکز کرده و آرامش خود را حفظ کنید، نگذارید این مسئله شما را عصبانی و آشفته کند. شما باید سر شیشه های دیگر را امتحان کنید و اگر سوراخ آن تنگ است آن را گشاد کنید تا شیر راحت تر از آن خارج شود. بالاخره نوزادتان تسلیم می شود و شیر خواهد خورد. نوزادان دارای شکاف مقدار زیادی هوا را به همراه شیر می بلعند، پس در فواصل کوتاه، آروغ آنها را بگیرید تا ادامه شیر خوردن برای آنها آسان تر شود.

به تجربه دیده شده است که نوزادان مبتلا به شکاف کام دوست دارند شیری گرم بخورند. اگر نوزاد شما شیر را رد می کند، آن را گرم کنید و به دمایی بالاتر از دمای اتاق (اما نه در حدی که سوزاننده باشد) به کودک تعارف کنید. شیر گرم حباب های هوا را نیز راحت تر خارج می کند.

از اطرافیان خود کمک بخواهید و آنها را برای شیر دادن به نوزاد مبتلا به شکافتان، آموزش دهید. مادربزرگ ها و پدربزرگ ها، دوستان و خویشاوندان، خواهر و برادر بزرگ تر کودکتان و پرستار خانگی اش همگی باید روش شیر دادن به نوزاد شما را یاد بگیرند تا در مواقع لازم به شما کمک کنند.

چند نکته کاربردی

برای تغذیه نوزادان با شکاف کام از شیر مادر نکاتی وجود دارد که کودک را به تغذیه بهتر کمک می کند:

به نوزادتان کمک کنید تا با لثه اش تمام هاله قهوه ای پستان را بگیرد. این عمل به او کمک می کند که بتواند راحت تر از پستان مادر شیر بمکد.

سر پستان را با دو انگشت شست و اشاره حمایت کرده و آن را کاملا به دهان هدایت کند. با این کار، خلاء کم تری در دهان نوزاد دارای شکاف کام ایجاد شده و مکیدن برایش راحت تر خواهد بود.

زمانی که پستان مادر کاملا پر از شیر است، نوزاد مبتلا به شکاف، راحت تر از سینه مادر می تواند شیر بخورد.

اگر مادر در حالت نشسته قرارگرفته و به کمک چند بالش در پشت خود وضعیت راحتی را برای خود ایجاد کند، می تواند نوزادش را در وضعیت عمودی قرار داده و از شیر مادر تغذیه کند. شیر خوردن برای نوزادان مبتلا به شکاف کام در حالت عمودی راحت تر است